‘Denk niet: het is maar een druppel’
Paul Tesser is dagelijks bezig met duurzaam (ver)bouwen
Duurzame nieuwbouw, verbouw en renovatie – hij is er dagelijks mee bezig. Paul Tesser is architect, woont in Bilthoven-Zuid en werkt vooral in de eigen regio. Sinds een halfjaar woont hij energieneutraal in zijn zelfontworpen nieuwbouwhuis. Wat zijn de ervaringen en welke ontwikkelingen ziet hij?
Paul Tesser voelt zich al langer betrokken bij de lokale energietransitie. Uitdagingen genoeg in onze gemeente. En ook kansen. ‘In onze gemeente zijn grote woningen genoeg om te isoleren en zo flink te besparen. In Bilthoven-Noord bijvoorbeeld. Maar voor de eigen opwek met zonnepanelen zijn daar te veel bomen. En dat hier een waterwingebied ligt, beperkt soms de mogelijkheid van warmtewinning uit de grond. De oplossingen moeten dus verschillend zijn en het ligt best complex.’ De gemeente bracht hem destijds op het spoor van BENG! en sindsdien heeft hij regelmatig contact.
Duurzaam bouwen
Hoe is de stand van duurzaam bouwen? Paul: ‘Het helpt in ieder geval dat per 1 januari 2021 voor alle nieuwbouw de Beng-eisen gelden, de afkorting staat voor Bijna EnergieNeutrale Gebouwen.’ Zelf heeft hij duurzaamheid al langer als leidraad. ‘Het begint bij het ontwerp al bij de stand, de oriëntatie van het huis: zonlicht gebruiken, juist laagstaande zon – als dat kan natuurlijk – en dan kiezen waar welke ramen komen, zonder het uitzicht uit het oog te verliezen. Compact ontwerpen is ook belangrijk: niet minder ruim, maar met weinig uitstekende delen, waardoor je minder warmte verliest. Dit staat soms wel wat op gespannen voet met het gewenste beeld. Een passief huis, een huis dat alle warmte binnen houdt, kan bijvoorbeeld een doel zijn. Sowieso veel isolatie, vloerverwarming, zonnepanelen en een warmtepomp waar dat kan. En voor de ventilatie een warmte-terugwinnend systeem, dat koude buitenlucht voorverwarmt door de warme uitgaande lucht.’
Kansen voor Brandenburg-West
Ook bij een verbouwing, aanbouw of renovatie is duurzaamheid zeer goed mogelijk. Zo heeft Paul op verzoek van BENG! tekeningen gemaakt voor de wijk Brandenburg-West in Bilthoven. Die tonen hoe de laagbouw-huizen aangepast zouden kunnen worden als daar een collectief, duurzaam warmtenet zou komen. Voor zo’n warmtenet, uit restwarmte van de waterzuivering dichtbij, heeft de gemeente De Bilt onlangs rijkssubsidie aangevraagd. ‘Het idee is om deze huizen een warme jas te geven. Door onder andere de ´koude´ balkons ‘in te pakken’ bespaar je flink en win je ook nog woonruimte.’
Mensen meekrijgen
‘Hoe krijg je je opdrachtgever enthousiast, dat is erg belangrijk. Dat merken we onder andere in Brandenburg. Er is altijd een groep die de energietransitie belangrijk vindt. Anderen moet je daar nog voor informeren en overtuigen. De hoge energieprijs is een actueel thema, maar een nieuwe keuken ziet er soms leuker uit dan een warmtepomp. Bij geschakelde woningen <red.: rijtjeswoning> speelt nog meer. Verduurzamen is daar vaak efficiënter als een heel blok meedoet. En het is ook mooier als er geen verschil in hoogte of diepte komt tussen huizen die wel of niet geïsoleerd zijn. Als er op het dak geen mogelijkheden zijn voor zonnepanelen denk ik mee; is er misschien in de tuin iets mogelijk? Ook probeer je te werken met fraaiere PV-systemen <red.: zonnepanelen>, veel mooier, maar je hebt er wel meer van nodig.’
Zijn eigen nieuwbouwhuis
Het nieuwe huis dat Paul sinds een half jaar zelf bewoont is er een in een rij van vier. Hij ontwierp ze als drie ‘volumes’: tweemaal vrijstaand en een twee-onder-een kap. Voordeel van de twee onder-een-kap is dat elk van beide huizen dan al één ‘warme gevel’ heeft. Bij rijtjeshuizen is dat voordeel nog groter. De oriëntatie van de vier nieuwe huizen was geen keuze in dit geval, ze kwamen tussen de bestaande bebouwing in de straat. ‘Groot voordeel van het platte dak is de optimale oriëntatie voor de zonnepanelen. Isolatie was ook in dit ontwerp een uitgangspunt, het is een forse schil geworden.’ Om warmte – en koelte in de zomer – beter vast te houden, gaan de huizen met de onderste verdieping ‘de grond in’.
Een water-water warmtepomp
Elk van de vier huizen kreeg een eigen water-water warmtepomp, die de warmte van grondwater gebruikt. ‘Daar is geen buitenunit voor nodig, maar de pomp en de boiler vragen binnen natuurlijk wel wat ruimte. Het is een laag-temperatuur-systeem. De infrastructuur bij bestaande woningen is daar niet altijd geschikt voor. Er komen nu ook warmtepompen op de markt die daar wél geschikt voor zijn. Aanvankelijk wilden we er graag een collectieve warmtevoorziening van maken, waar zelfs meer huizen in deze straat gebruik van zouden kunnen maken. Helaas liepen we tegen een aantal praktische bezwaren aan, waardoor het toch, overigens prima, individuele oplossingen zijn geworden.’
Integraal duurzaam blijft een uitdaging
‘Ik vind het integrale concept nog wel lastig. Niet alle oplossingen zijn allemaal ecologisch en maatschappelijk verantwoord. Ons huis is ook opgetrokken uit beton en steen, ook al is een houten casco zeker besproken. En waar en hoe worden de producten gemaakt en hoe recyclebaar zijn ze? Uiteraard ben ik wel optimistisch. Nagenoeg iedereen is zich bewust van de noodzaak van verandering. De klimaatverandering is ook een katalysator. Er zijn al leveranciers van cv-ketels die zeggen: vanaf 2022 verkopen wij die niet meer. Ik hoop ook dat er snel meer betaalbare accu’s beschikbaar komen. Ik voel sterk dat ik zelf moet bijdragen. Niet denken: het is toch maar een druppel op die gloeiende plaat. Practice what you preach. Wachten en niks doen is geen optie. En van alles wat we nu doen, is er meteen profijt.’
